(advertenties)
(advertentie)

Onderzoekers concluderen dat cannabidiol (CBD) – het niet-psychoactieve bestanddeel van cannabis – epileptische aanvallen kan verminderen bij therapieresistente patiënten. CBD is in staat om een positieve feedback-lus te blokkeren, waarbij aanvallen de signalering tussen een vetmolecuul genaamd LPI en een receptor genaamd GPR55 verhogen. Zónder deze blokkade nemen de aanvallen toe.

Kan CBD helpen waar conventionele medicijnen falen?

Alleen al in Nederland lijden er zo’n 200.000 mensen aan een vorm van epilepsie. Bij sommige patiënten is het afdoende om een door de neuroloog voorgeschreven medicijn te slikken. Hiermee blijven zij dan in principe vrij van aanvallen.

Echter bestaat er ook zoiets als therapieresistente epilepsie. Mensen die hiermee te maken hebben, ervaren geen verbetering meer door het gebruik van conventionele geneesmiddelen. 

Steeds vaker deelt men de positieve ervaringen van CBD-gebruik bij epilepsie. Patiënten (of familie van) die dachten de rest van hun leven gebukt te gaan onder zware epileptische aanvallen, vinden hun verlichting in cannabidiol.

Zo getuigt het verhaal van/over Caleb op Mediwietsite bijvoorbeeld van de kracht van CBD. Ook voor Sophia en haar familie brengt het weer wat rust in hun leven. En zo zijn er nog veel anekdotische bewijzen te vinden. 

Mede door deze succeservaringen is het zo belangrijk dat de wetenschap gaat begrijpen wáárom CBD helpt. Hoe groter de kennis wordt, hoe sneller cannabidiol de standaard kan worden als het gaat om het behandelen van (therapieresistente) epilepsie.

Dat CBD positieve effecten kan hebben bij epilepsie is al langer bekend. In deze graphic staan enkele feiten opgesomd… [beeld: About time/Shutterstock]

Wat is epilepsie en hoe ontstaat het?

Hoewel er veel verschillende soorten epileptische aanvallen bestaan en daarnaast een diversiteit aan oorzaken, hebben ze één ding gemeen. De aanvallen zijn het resultaat van onevenwichtigheden in de hersenen tussen excitatie en remming. Dit zijn factoren die activiteit tussen neuronen opwekken en factoren die dergelijke activiteit juist afremmen. 

Wanneer de balans in het brein tussen onrust en rust beslissend doorslaat naar onrust, kunnen de hersenen letterlijk vastlopen. Dit veroorzaakt een verscheidenheid aan symptomen, waaronder:

  • Hevig trillen en stuiptrekkingen
  • Ongewoon gedrag
  • Bewustzijnsverlies 
  • Soms zelfs bewusteloosheid

Verstoringen van de balans tussen excitatie en remming zouden ook een rol spelen bij autisme en schizofrenie.

Een grote groep alomtegenwoordige zenuwcel receptoren – GPCR’s (G-proteïne-gekoppelde receptoren) genaamd – reguleert de verhouding tussen opwekking en remming in de hersenen. De receptoren kunnen dit op verschillende manieren doen; via interacties met moleculen die de neurale transmissie direct stimuleren of afremmen, of ze dragen zelf direct bij aan deze acties. 

In de context van GPCR’s worden de factoren die zenuwsignalen opwekken agonisten (activerende receptor) genoemd. Degenen die ze remmen, worden antagonisten (tegenwerkende receptor) genoemd.

Het onderzoek

Een onderzoeksteam publiceert onder leiding van Richard W. Tsien, (voorzitter van de afdeling Fysiologie & Neurowetenschappen en directeur van het Neuroscience Institute aan de New York University) de onderzoeksresultaten die een belangrijk nieuw licht werpen op hoe GPCR-agonisten en -antagonisten de receptoren reguleren. Ze hebben het vermogen om de balans in de hersenen tussen opwinding en remming te behouden.

De onderzoekers proberen met name te ontdekken waarom cannabidiol (CBD) de aanvalsactiviteit kan verminderen. Dit een meermaals waargenomen effect, dat zowel bij diermodellen van epilepsie als bij menselijke patiënten met therapieresistente epilepsie plaatsvindt.

De werkzaamheid van het van planten afkomstige CBD in fase III-onderzoeken, leidde ertoe dat de FDA in 2018 het medicijn Epidiolex goedkeurde voor gebruik bij bepaalde zeldzame en ernstige vormen van epilepsie. 

Uit anekdotisch bewijs blijkt dat cannabis – en met name CBD – een positief effect kan hebben op epilepsie, maar wetenschappers weten nog steeds niet precies hoe deze cannabinoïde dat flikt…

De rol van neuronen

Het team van Dr. Tsien schrijft: “CBD vermindert spontaan terugkerende aanvallen en reguleert de excitatie/remming-verhouding bij acute aanvallen, maar de moleculaire signalering die aan deze acties ten grondslag ligt, wordt nog steeds slecht begrepen.”

In de hoop meer te weten te komen over hoe CBD werkt, gebruikt het team knaagdiermodellen om eerdere bevindingen te bevestigen. Het vetmolecuul genaamd LPI (lysofosfatidylinositol) modificeert de neurale transmissie door zich te binden aan een GCPR met de naam GPR55. 

Wanneer dit gebeurt in een cel die klaar is om een signaal naar een ander neuron te sturen (een pre-synaptisch neuron), wordt deze gestimuleerd om glutamaat af te geven. Dit is de meest voorkomende prikkelende neurotransmitter in de hersenen.

Interessant is dat bij het neuron dat het signaal ontvangt (het post-synaptische neuron), de interactie van LPI met GPR55 tot gevolg heeft dat de remming wordt verzwakt. Aan weerszijden van de synaps (de contactplaats tussen twee zenuwcellen), bevordert de LPI / GPR55 interactie een vorm van excitatie, oftewel onrust in de hersenen. 

Wel of geen GPR55-receptor

Dit mechanisme ondersteunt de voortzetting van een onevenwichtigheid tussen excitatie en remming. Het kan leiden tot epileptische aanvallen.

Om deze hypothese te testen, voeren de onderzoekers experimenten uit met knaagdieren die genetisch gemodificeerd zijn. Bij deze testdieren ontbreekt de GPR55-receptor. Wanneer de receptor afwezig is, is LPI niet in staat om de excitatie te stimuleren én de remming te verzwakken. 

Het team behandelt ook normale knaagdieren met niet synthetische CBD, alvorens ze te onderwerpen aan prikkels die epileptische aanvallen veroorzaken. De dubbele effecten van LPI bij het stimuleren van excitatie en het blokkeren van remming, worden niet waargenomen.

De onderzoekers nemen aan dat CBD een positieve feedback-lus blokkeert, waarbij aanvallen de LPI / GPR55 signalerende interactie verhogen. Dit lokt waarschijnlijk meer aanvallen uit en deze aanvallen verhogen op hun beurt de niveaus van zowel LPI als GPR55 in zenuwcellen. Dit resulteert in een vicieuze cirkel. Dit zou een verklaring kunnen zijn voor herhaaldelijk terugkerende epileptische aanvallen, suggereren ze.

Wat kunnen we met deze studie?

Naast potentiële relevantie in onderzoeken naar onevenwichtigheden in activatie en remming in de hersenen bij autisme en schizofrenie, zou de studie de ontwikkeling van nieuwe epilepsie-therapieën kunnen beïnvloeden.

Er zouden bijvoorbeeld medicijnen ontwikkeld kunnen worden die de LPI-productie in zenuwcellen afremmen. LPI zou ook kunnen dienen als biomarker van aanvallen, of juist als voorspeller van de klinische reactie op CBD, aldus het team.

[openingsfoto: 24K-Production/Shutterstock]