Hoe cannabis kan helpen bij neurodegeneratieve ziekten als Alzheimer, Parkinson en ALS

Neurodegeneratieve aandoeningen zijn ongeneeslijke en slopende ziekten die resulteren in een progressieve degeneratie (achteruitgang) van zenuwcellen, het afsterven van die cellen of een combinatie van beide. Voorbeelden zijn de ziekte van Parkinson, de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Huntington. Medicinale cannabis wordt in toenemende mate ingezet om de schadelijkste symptomen van deze ziekten te verlichten.

Aftakeling van de zenuwcellen

Neuronen zijn de bouwstenen van het menselijke zenuwstelsel, dat bestaat uit hersenen en ruggenmerg. Neuronen kunnen zich normaal gesproken niet delen en ze kunnen dus niet worden vervangen, ook niet als ze beschadigd raken. Neurodegeneratieve aandoeningen veroorzaken een steeds erger wordende degeneratie van zenuwcellen en/of het afsterven van de zenuwcellen. Hierdoor krijgen patiënten problemen met bewegen, ataxie in medisch jargon, of met het geestelijk functioneren: dementie.

Dementie is verantwoordelijk voor de grootste ziektelast, waarbij de Ziekte van Alzheimer in zestig tot zeventig procent van de gevallen de oorzaak is. Een overzicht van de belangrijkste neurodegeneratieve aandoeningen en de bijbehorende symptomen.

Ziekte van Alzheimer

De ziekte van Alzheimer is een vorm van dementie die veel voorkomt bij oudere mensen, maar ook kan optreden bij jonge mensen. Door de vergrijzing en de steeds betere medische zorg – waardoor we veel ouder worden dan vroeger – wordt de ziekte een steeds groter probleem. In een vergevorderd stadium herkennen patiënten familie en goede vrienden niet meer en is soms 24-uurs zorg nodig. De snelheid waarmee de symptomen optreden en verergeren na de diagnose kan enorm verschillen. Sommige patiënten behouden jarenlang een standaardkwaliteit van leven na de diagnose, anderen gaan in snel tempo achteruit.

Symptomen:

• Verlies van kortetermijngeheugen
• Desoriëntatie
• Irrationele vijandigheid

Ziekte van Parkinson

Bij de ziekte van Parkinson is vooral sprake van lichamelijke symptomen. Het meest herkenbare symptoom van Parkinson is een lichamelijke tremor. Deze trillingen zijn vaak zo ernstig dat patiënten zelfs de eenvoudigste taken niet zonder hulp uit kunnen voeren.

Symptomen:

• Lichamelijke tremor (trillen)
• Verlies van evenwicht
• Vertraagde beweging
• Onduidelijke spraak

Motorneuronziekten

Motorneuronziekten, ook wel motorische zenuwziekten genoemd, zijn een familie van aandoeningen die de beweging, de spraak en de lichaamsfuncties beïnvloeden. De bekendste is ALS ofwel amyotrofische laterale sclerose. In Amerika wordt deze motorneuronziekte ook wel Lou Gehrig’s disease genoemd, naar een beroemde honkballer die er aan leed. In Nederland zijn ongeveer 1.500 ALS-patiënten, vooral mannen.

Symptomen:

• Verlies van kracht in ledematen
• Krampen of spiertrekkingen
• Onduidelijke spraak
• Onvermogen om voorwerpen normaal vast te pakken

De ziekte van Huntington

Deze neurodegeneratieve aandoening ontstaat door een defect gen in een van de chromosomen. Het is een erfelijke ziekte, dus als je het gen van een van je ouders erft, zul je de ziekte uiteindelijk ook zelf krijgen. De eerste symptomen openbaren zich meestal tussen het 35e en het 45e levensjaar, maar kunnen ook later of eerder optreden. Gemiddeld leidt de ziekte na negentien jaar tot de dood van de patiënt, meestal door bijkomende oorzaken als longontsteking.

Symptomen:

• Verlies van motorische functie
• Onvrijwillige (choreatische) bewegingen
• Verlies van het vermogen om normaal te denken
• Ernstige vermindering van logisch redeneervermogen
• Onverklaarbare stemmingswisselingen, waaronder woede en prikkelbaarheid

Het gebruik van cannabis leidt bij de meeste neurodegeneratieve ziekten tot verbetering van de symptomen… [beeld: please buy my work I/Shutterstock]

Hoe kan cannabis helpen bij neurodegeneratieve ziekten?

Medicinale cannabis heeft op verschillende manieren een positief effect op mensen die lijden aan een neurodegeneratieve aandoening: behandeling van symptomen, verlichting van pijn, verbetering van de slaap en vermindering van angsten.

Behandeling van symptomen

Hoe effectief cannabis zal zijn hangt af van de specifieke neurodegeneratieve aandoening. Bij de ziekte van Parkinson kan cannabis een positief effect hebben op zowel motorische als niet-motorische symptomen. Uit onderzoek met dieren weten we dat dit komt door de neuroprotectieve werking van THC en CBD; deze cannabinoïden beschermen de neuronen of zenuwcellen.

Er zijn ook aanwijzingen dat cannabinoïden, zowel afzonderlijk als samen, beginnende symptomen van dementie bij de ziekte van Alzheimer kunnen beperken. THC kan de afgifte van bèta-amyloïde eiwitten vertragen, die volgens experts een essentiële bijdrage leveren aan de ziekte van Alzheimer. Hoewel er meer onderzoek nodig is naar deze toepassingen, ziet de toekomst er rooskleurig uit als het gaat om de behandeling van neurodegeneratieve symptomen met cannabis. Neurodegeneratieve aandoeningen worden vaak verergerd door stress en zoals we al eeuwen weten is cannabis een zeer effectieve stressverlichter.

Verlichting van pijn

Een van de bekendste en meest gebruikte toepassingen van medicinale cannabis is het gebruik als pijnstiller. De plant is effectief bij verlichting van allerlei soorten pijn, zowel inflammatoire pijn – veroorzaakt door ontsteking – als neuropatische pijn die veroorzaakt wordt door problemen met de zenuwcellen. De pijn die patiënten met een neurodegeneratieve ziekte ervaren is doorgaans neuropathisch. Dit betekent dat de pijn voortkomt uit schade aan het centrale zenuwstelsel, niet uit lichamelijk letsel. Cannabis verlicht zulke pijn door een kalmerende invloed uit te oefenen op het centrale zenuwstelsel, waardoor pijngevoelens worden verlicht.

Verbetering van de slaap

Ook het slaap-verbeterende effect van cannabis is al honderden, zo niet duizenden jaren bekend. Hoewel verslechtering van de nachtrust doorgaans niet wordt geassocieerd met neurodegeneratieve problemen, kan het bestaande problemen wel verergeren. De gezondheid van onze hersenen is immers sterk afhankelijk van een goede nachtrust.

Het gebruik van cannabis, bijvoorbeeld in de vorm van olie of een edible (eetbaar cannabisproduct), vergroot de kans op een goede nachtrust aanmerkelijk, onder andere door de kalmerende invloed van cannabis op het centrale zenuwstelsel.

Vermindering van angst

Op dit moment kunnen de meeste neurodegeneratieve ziekten niet worden genezen. Hoewel patiënten hun symptomen vaak goed kunnen beheersen, zullen ze na verloop van tijd meestal verslechteren. Dat gegeven kan begrijpelijkerwijze ernstige angst veroorzaken en zorgen over de toekomst, als de aandoening verder vordert.

Cannabis kan dit soort angsten verlichten, door de interactie van cannabinoïden met onze CB2-receptoren. De zonnige kant kunnen inzien, de mogelijkheid om anders tegen je situatie aan te kijken, plezier hebben om simpele dingen: het zijn allemaal “bijwerkingen” van medicinale cannabis die de levenskwaliteit van patiënten enorm kunnen verhogen.

[Bronnen:

Wat is een neurodegeneratieve aandoening? Neurodegenerationresearch.eu

Can cannabis help with the treatment of neurodegenerative disease?, Legal Reader, 18 september 2020

Marijuana for Parkinson’s Disease?, Innovations in Clinical Neuroscience, januari 2019

A Review on Studies of Marijuana for Alzheimer’s Disease – Focusing on CBD, THC, Journal of Pharmacopuncture, december 2019]

[openingsbeeld:  Sangoiri/Shutterstock]