Professor farmacologie over feiten & fictie: ‘CBD is géén wondermiddel’

We denken er vaak niet zoveel over na maar veel van wat we over THC en CBD weten, is afkomstig uit de Verenigde Staten. Dit komt vooral door de Farm Bill van 2018. Hieronder gaan we dieper in op deze hennep-wet en op de gevolgen voor onderzoek naar (de gezondheidsvoordelen van) CBD. Hoe bewezen gezond is CBD nou werkelijk? We duiken met Kent E. Varna, professor en voorzitter van de afdeling farmacologie aan Penn State Universiteit eens goed in deze materie!

VS voorlopers met verbieden én met legaliseren

Koop jij wel eens CBD-olie bij de drogist of misschien bij een bekende die ‘m zelf maakt? In Nederland kom je immers niet op een andere manier aan deze stof. Dan geldt ook voor jou dat je eigenlijk niet precies weet welke vorm van CBD je in handen hebt en of deze veilig is geproduceerd. Omdat in ons land sowieso weinig onderzoek naar deze stoffen wordt gedaan, richten we ons nu even op de gang van de zaken in de Verenigde Staten. Dat land was een voorloper met de War on Drugs, maar ook met legalisering van cannabis.

Eerst nog even kort wat meer over professor Kent Varna. Hij ontvangt onbeperkte financiering voor onderzoekssubsidies van PA Options for Wellness (een door Pennsylvania goedgekeurd klinisch geregistreerd bedrijf voor medische cannabis). Vrana is de directeur van het door Pennsylvania aangewezen Medical Marijuana Academic Clinical Research Center aan de Penn State universiteit. In dit artikel werpt hij een blik op wat hij de afgelopen jaren heeft gesignaleerd en geconstateerd. 

Wat is de Farm Bill van 2018?

In de afgelopen vijf jaar heeft een vaak vergeten onderdeel van de Amerikaanse federale wetgeving – de Agriculture Improvement Act van 2018, ook wel bekend als de Farm Bill van 2018 – geleid tot een explosie van belangstelling voor het medische potentieel van de van cannabis afgeleide cannabidiol of CBD.

Na tientallen jaren van debat maakte het wetsvoorstel het voor boeren legaal om industriële hennep te verbouwen, een plant die rijk is aan CBD. Hennep zelf heeft een enorme waarde als marktgewas. Het wordt gebruikt om biobrandstof, textiel en veevoer te produceren. Maar de CBD die uit de hennepplant wordt geëxtraheerd, heeft ook tal van geneeskrachtige eigenschappen, waarvan miljoenen kunnen profiteren door de behandeling van toevallen, pijn of angst.

Voorafgaand aan de goedkeuring van het wetsvoorstel was de weerstand tegen het legaliseren van hennep te wijten aan de associatie met cannabis, zijn biologische neef. Hoewel hennep en cannabis tot dezelfde plantensoort behoren, Cannabis sativa, hebben ze elk een unieke chemie, met zeer verschillende kenmerken en effecten.

Cannabis bezit tetrahydrocannabinol, of THC, de chemische stof die de kenmerkende high veroorzaakt die wordt geassocieerd met cannabis. Hennep daarentegen is een soort van de cannabisplant die vrijwel geen THC bevat, en noch hennep, noch de CBD die ervan is afgeleid, kan een high-sensatie veroorzaken.

Als professor en voorzitter van de afdeling farmacologie van Penn State heeft Varna de onderzoeksontwikkelingen met CBD op de voet gevolgd. Hij heeft hierbij veelbelovend bewijs gezien voor de rol ervan bij de behandeling van een breed scala aan medische aandoeningen. Hoewel er steeds meer aanwijzingen zijn dat CBD bij bepaalde aandoeningen kan helpen, vindt de professor dat voorzichtigheid is geboden. Strenge wetenschappelijke studies zijn beperkt, dus het is belangrijk dat de marketing van CBD-producten niet vooruitloopt op onderzoek en robuust bewijs.

Mooie foto van een veld vol (industriële) hennep, en dat is dus echt iets anders dan cannabis/wiet… [foto: Handatko/Shutterstock]

Welke vorm van CBD moet worden onderzocht?

De belangrijkste zorg over CBD-marketing is dat de wetenschappelijke gemeenschap niet zeker weet welke vorm van CBD ze het beste voor onderzoek kan gebruiken. CBD kan als pure verbinding worden geproduceerd of als een complex mengsel van moleculen uit hennep waaruit CBD-olie bestaat. CBD kan ook de gedaante van een crème of lotion, een gummy, capsule of tinctuur hebben.

Waar richt je als wetenschapper dan je aandacht op? Varna vindt dat er begeleiding nodig is, ondersteund door klinisch onderzoek, over de beste dosis en toedieningsvorm van CBD voor elke medische aandoening. Dat onderzoek is nog in volle gang.

Intussen heeft echter de roep van de markt geklonken en een omgeving gecreëerd waarin CBD vaak wordt gehypet als wondermiddel: een elixer voor slapeloosheid, angst, neuropathische pijn, kanker en hartaandoeningen.

Helaas is er volgens Varna maar weinig wetenschappelijk bewijs om veel van deze beweringen te ondersteunen. Bovendien is veel van het bestaande onderzoek is uitgevoerd in diermodellen. Hij stelt dus dat CBD simpelweg geen wondermiddel is voor alles wat ons scheelt.

CBD is bewezen veilig voor epileptische aandoeningen

Varna benoemt wel een bekend gegeven dat inderdaad is bewezen. Op basis van nauwkeurige onderzoeken met honderden patiënten is aangetoond dat CBD een bewezen veilig en effectief medicijn is voor epileptische aandoeningen, vooral bij kinderen.

In 2018 verleende de Amerikaanse Food and Drug Administration derhalve wettelijke goedkeuring voor het gebruik van een gezuiverd CBD-product. Dit wordt onder de merknaam Epidiolex verkocht ten behoeve van de behandeling van Lennox-Gastaut- en Dravet-syndromen bij kinderen.

Deze twee zeldzame syndromen, die zich vroeg in het leven aandienen, veroorzaken een groot aantal frequente aanvallen die resistent zijn tegen traditionele epilepsiebehandelingen. CBD, toegediend als een orale oplossing zoals Epidiolex, kan echter een significante vermindering veroorzaken – meer dan 25% – van de frequentie van aanvallen bij deze kinderen. Hierdoor wordt 5% van de patiënten aanvalsvrij.

Meer dan 200 wetenschappelijke onderzoeken

Varna benadrukt dat CBD is door farmacologen een ‘promiscue drug’ wordt genoemd. Dat betekent dat het effectief kan zijn voor de behandeling van een aantal medische aandoeningen. In grote lijnen beïnvloedt CBD immers meer dan één proces in het lichaam. Dit wordt polyfarmacologie genoemd. Daarom kan dus meer dan één medische aandoening ervan profiteren.

Vanaf begin 2023 zijn er 202 lopende of voltooide wetenschappelijke onderzoeken naar de effectiviteit van CBD bij mensen bij uiteenlopende aandoeningen zoals chronische pijn, stoornissen in het gebruik van middelen, angst en artritis.

Varna stelt vast dat CBD met name een ontstekingsremmend en pijnstillend middel lijkt te zijn, vergelijkbaar met de functies van aspirine. Dit betekent dat het nuttig kan zijn voor de behandeling van mensen die lijden aan ontstekingspijn, zoals artritis, of hoofdpijn en pijn in het lichaam.

CBD heeft ook potentieel voor gebruik bij kankertherapie, hoewel het voor dit doel niet is goedgekeurd door de FDA. Het potentieel voor CBD in de context van kanker is tweeledig, volgens Varna. Ten eerste is er bewijs dat het kankercellen rechtstreeks kan doden. Hierdoor wordt het vermogen van traditionele therapieën om de ziekte te behandelen vergroot.

Dit wil niet zeggen dat CBD die traditionele therapieën zal vervangen. Varna vindt de beschikbare gegevens nog niet overtuigend. Hij houdt een slag om de arm omdat vanwege het vermogen om pijn en misschien angst te verminderen, de toevoeging van CBD aan een behandelplan misschien bijwerkingen kan verminderen en de kwaliteit van leven van mensen met kanker kan verhogen.

CBD heeft zeker de nodige potentie als geneesmiddel maar het ontbreekt vooralsnog aan hard wetenschappelijk bewijs, aldus prof. Varna… [foto: 271 EAK MOTO/Shutterstock]

De risico’s van ongereguleerde CBD

Varna benoemt diverse risico’s van ongereguleerde CBD. Hoewel CBD veilig is als het wordt gebruikt zoals voorgeschreven, brengen andere vormen van het molecuul risico’s met zich mee. Dit geldt met name voor CBD-oliën.

De vrij verkrijgbare CBD-olie is ongereguleerd en niet noodzakelijkerwijs veilig, in die zin dat er geen wettelijke vereisten zijn om te controleren wat er in een product zit. Bovendien ondersteunt rigoureuze wetenschap de ongefundeerde marketingclaims van veel CBD-producten niet.

In een commentaar uit 2018 beschrijft Varna de resultaten van zijn eigen onderzoek in de Verenigde Staten, dat in 2017 in het Nederlands is verschenen. Zijn team verzamelde monsters van CBD-producten van patiënten en analyseerde hun inhoud. Vrijwel geen van de 21 monsters bevatte de geadverteerde hoeveelheid CBD, 13 hadden helemaal geen CBD en veel bevatten significante niveaus van THC, de stof in cannabis die leidt tot een high. En dat was dus niet de bedoeling.

Weinig controle met betrekking tot verontreiniging

Varna benadrukt dat diverse studies zelfs hebben aangetoond dat er weinig controle is over de verontreinigingen die aanwezig kunnen zijn in vrij verkrijgbare producten. In de Verenigde Staten heeft de FDA tientallen waarschuwingsbrieven afgegeven aan bedrijven die niet-goedgekeurde geneesmiddelen op de markt brengen die CBD bevatten.

Ondanks het op de markt brengen van CBD-oliën als volledig natuurlijke, van planten afgeleide producten, moet je je als consument bewust zijn van de risico’s van onbekende verbindingen in jouw CBD-olie of onbedoelde interacties met voorgeschreven medicijnen.

Regelgevingsrichtlijnen voor CBD ontbreken schromelijk, zowel in Nederland als in de Verenigde Staten. In januari 2023, concludeerde de FDA dat het bestaande raamwerk “niet geschikt is voor CBD” en zei dat het samen met het nationale parlement zou werken aan het uitstippelen van een weg voorwaarts. In een verklaring zei het bureau dat “er een nieuw regelgevend traject voor CBD nodig is dat de wens van individuen voor toegang tot CBD-producten in evenwicht brengt met het regelgevend toezicht dat nodig is om risico’s te beheersen.”

Varna stelt dat CBD als natuurlijk product nog steeds als een medicijn werkt, net als aspirine, paracetamol of zelfs chemotherapie bij kanker. Hij vindt dat zorgverleners de risico’s of voordelen wel beter dienen te begrijpen.

CBD kan immers op onbedoelde manieren met het lichaam interageren. CBD wordt uit het lichaam geëlimineerd door dezelfde leverenzymen die een verscheidenheid aan medicijnen verwijderen, zoals bloedverdunners, antidepressiva en medicijnen voor orgaantransplantatie. Het toevoegen van CBD-olie aan jouw medicatielijst zonder een arts te raadplegen, kan dus riskant zijn en de opname van voorgeschreven medicijnen verstoren.

App voor cannabinoïden in combinatie met medicijnen

In een poging om deze ongewenste interacties te helpen voorkomen, heeft Varna met zijn collega Dr. Paul Kocis, een klinisch apotheker, een gratis online applicatie gemaakt genaamd CANNabinoid Drug Interaction Resource. Deze kun je uiteraard ook vanuit Nederland op internet opzoeken.

De applicatie identificeert hoe CBD mogelijk kan interageren met andere voorgeschreven medicijnen. Varna dringt er bovendien bij iedereen op aan dat je gebruik van zowel vrij verkrijgbare CBD als recreatief of medisch cannabisgebruik bekendmaakt aan je zorgverlener om ongewenste interacties tussen geneesmiddelen te voorkomen.

Varna denkt uiteindelijk dat CBD een plaats zal krijgen in onze medicijnkastjes. Dit zal volgens hem echter pas gebeuren als de medische gemeenschap de juiste vorm en de juiste dosering voor een bepaalde medische aandoening heeft vastgesteld. De tijd zal het leren…

[openingsfoto: Kitreel/Shutterstock]